De P.C. Hooftprijs is toegekend aan Alfred Schaffer. Hij schrijft vrij lange, verhalende gedichten. In een bloemlezing uit 2006 vond ik er een waarvan het begin en het einde heel actueel lijken.

We zijn te ver gegaan, het gelazer begon
zodra we de grens over glipten. Eindeloze onverlichte streken,
overvolle avondmarkten, straatkinderen aan de drank.

[...]

We waren juist zo lekker aan het spelen.
Er is op een verlossend woord gewacht:
zou je blijven, of ons in verwarring achterlaten?
De modder zuigt, je blaat en bloost: ons antwoord herhalen
voegt niets toe aan de bestaande kennis.
Nu jij weer. Uitgehuild? Dan graag hier je handtekening.

Natuurlijk gaat het gedicht niet over de toestand van nu; het thema is universeel: schuld en boete. Dat klinkt zwaarder dan het is; de poëzie van Schaffer is heel toegankelijk.

uit: De 100 beste gedichten van 2006, gekozen door Henk van der Waal, uitgeverij de Arbeiderspers.

Gisteren las ik de laatste bladzijden van een heerlijk boek: D - a tale of two worlds. De schrijver, Michel Faber, is er jaren geleden aan begonnen en heeft het weer opgepakt om de huidige ontwikkelingen in de wereld te illustreren. Het is een modern sprookje met als heldin een meisje uit Somaliland, dat eropuit trekt om de letter d te redden. Het deed mij denken aan Alice in Wonderland en ook aan de Nieuwe kleren van de keizer (van Andersen) en Animal Farm (van George Orwell). Behalve spannend en humoristisch is het ook interessant in taalkundig opzicht. De vertaler zal het er moeilijk mee gehad hebben!

Eergisteren sloeg ik een blad om van de kalender die we jaren geleden in Groot-Brittannië kochten. Onder een pentekening van Haworth, met rechts de pastorie waar de familie Brontë woonde, zag ik het volgende vers van Anne staan. Zij is minder bekend dan Charlotte en Emily, van wie Jane Eyre en Wuthering Heights (de Woeste - eigenlijk de 'omstormde' - Hoogte) wereldberoemde werken zijn, maar haar boeken - Agnes Grey en The Tenant of Wildfell Hall - en zeker haar gedichten zijn ook heel mooi.

Oh, raise those eyes to me again,
And smile again so joyously;
And fear not, love; it was not pain
Nor grief that drew those Tears from me.

In mijn vertaling:

O, kijk nog eens zo naar mij
en lach weer eens zo blij;
en wees niet bang, lief, pijn was het niet
of verdriet dat mij zo huilen liet.

Gisteren genoten van de reportage over Harry Mulisch, die tien jaar geleden wegvoer onder een regenboog door. Onderstaand gedicht is hem ten voeten uit, vind ik:

EERSTE BLIK OP DE STAD

Aan het eind van mijn schaduw verrijst
De obelisk van een stem en stut
- leesbare zuil -
Het donzig basalt van de nacht en spreekt
Zonder dat het zwijgen verbreekt.

Koesterende stenen, ijler dan verkoolde
Ordners, vervlogen rook van de archieven,
Zoetste arcaden met duisternis volgestort,
Bedarend gezelschap van de architraven
Waarin het brekend geweld van de val
roerloos wordt,

Hier ben ik.
Hier ben ik.

Uit: Egyptisch, een dichtbundel van Harry Mulisch, die in 1983 is uitgegeven door de Bezige Bij in Amsterdam.

Eergisteren werd er bij de Sorbonne een indrukwekkende ceremonie gehouden voor Samuel Paty, de leraar die op gruwelijke wijze is vermoord. Een van zijn leerlingen las voor uit de brief die Albert Camus aan zijn onderwijzer schreef, nadat hij de Nobelprijs voor Literatuur had gekregen:

Vos efforts, votre travail et le coeur généreux que vous y mettiez sont toujours vivants chez un de vos petits écoliers qui, malgré l'âge, n'a pas cessé d'être votre reconnaissant élève.

Uw niet-aflatende inspanningen en de ruimhartigheid waarmee u uw werk deed, staan een van uw schooljongens, die ondanks zijn leeftijd uw dankbare leerling is gebleven, nog steeds voor de geest.

Gisteren las ik de laatste bladzijden van 'Dit gaat over Sarah', een boek over een vurige, verwoestende liefde. Het is met veel vaart geschreven door Pauline Delabroy-Allard en knap vertaald door Aniek Njiokiktjien. Ik citeer een stukje, waaruit blijkt hoe ver de gevoelens gaan:

Een nachtmerrie. Alle verkoopsters in de winkels op de luchthaven, alle stewardessen, alle vrouwelijke passagiers heten Sarah. Er bestaat nog maar één naam voor vrouwen, die van haar. Ik heet vast ook Sarah, ik wil het controleren in mijn paspoort, ik zoek het, eerst rustig en dan zenuwachtig.

• onder de titel 'Ca raconte Sarah' in 2018 uitgegeven door Les Éditions de Minuit en in 2019 in het Nederlands door Signatuur, Amsterdam

Voor het vorige bericht putte ik uit de volgende bronnen:

Chanson - een gezongen geschiedenis van Frankrijk, geschreven door Bart van Loo, in 2011 uitgegeven door De Bezige Bij, Antwerpen

De moderne Franse poëzie, een anthologie, samengesteld door Guus Luijters, in 2001 uitgegeven door L.J.Veen.

Naar aanleiding van de dood van Juliette Gréco heb ik het boek van Bart van Loo over het Franse chanson uit de kast gehaald. Hierin beschrijft hij het eerste optreden van Juliette, over wie Sartre schreef: "Gréco heeft miljoenen in haar keel zitten: miljoenen gedichten die nog niet geschreven zijn, en waar men er enkele van zal schrijven. [...] Waarom zouden we geen gedichten maken voor een stem?" Van Loo roemt vooral haar vertolking van 'Si tu t'imagines' van Queneau, waarvan ik de eerste en de laatste strofe zal citeren:

Si tu t'imagines
si tu t'imagines
filette fillette
si tu t'imagines
za va za va za
va durer toujours
la saison des za
la saison des za
saisons des amours
ce que tu te goures
fillette fillette
ce que tu te goures

allons cueille cueille
les roses les roses
roses de la vie
et que leurs pétales
soient la mer étale
de tous les bonheurs
allons cueille cueille
si tu le fais pas
ce que tu te goures
fillette fillette
ce que tu te goures

in de vertaling van Martin de Haan:

Als je soms denkt
als je soms denkt
meisje klein meisje
als je soms denkt
datse datse da
tse eindeloos duren
de liefdeza
de liefdeza
liefdesavonturen
dan zaltje bezuren
meisje klein meisje
dan zaltje bezuren

vooruit nu pluk pluk
de rozen de rozen
rozen van het leven
kom pluk en baad je
in zeeën van blaadjes
van windstil geluk
vooruit nu pluk pluk
want doe je dat niet
dan zaltje bezuren
meisje klein meisje
dan zaltje bezuren

(Dit lied verwijst naar het befaamde 'Mignonne, allons voir la rose..." van de 16e-eeuwse dichter Pierre de Ronsard, dat ik ook weer eens heb gelezen.)

zojuist het nieuwste boek van Pieter Waterdrinker gelezen "De rat van Amsterdam" een boek met een waanzinnig ingewikkelde verhaallijn, waarin vooral de Postcodeloterij op de hak wordt genomen waaraan de oprichters waanzinnig veel geld verdienden. En natuurlijk, zoals in bijna al zijn boeken, speelt Rusland ook een grote rol.

Vijf jaar geleden stapte Joost Zwagerman uit het leven. Hoe verloren hij zich gevoeld moet hebben blijkt uit de volgende fragmenten van het gedicht 'Kwijt'.

Op een fiets met grote
lichtgevende wielen als uit
een stripverhaal uit mijn vaders
en mijn moeders tijd reed ik
zonder zin of doel door een nacht
die maar leek te duren.
Ik was kind en was alleen.
Ik was mijn ouders kwijt.

[...]

De zon kwam op,
de fiets vervaagde.
Zonder te beseffen
waar ik was besefte
ik dat een boze droom
mij had gedragen naar
waar alles nog veel
bozer was: naar de
ontijd van mijn ouders
die me zwijgend wijzen
op het kind dat ik ooit was.

[...]

Dan rijd ik van alles weg
maar zie hoe ik van alles
het meest mijzelf nog achterlaat.

Uit de postuum uitgegeven bundel 'Wakend over God'. Hollands Diep, Amsterdam, 2016.

Er was weer een aanleiding om een paar brieven van Vincent van Gogh te lezen: het Noordbrabants Museum heeft een schilderij van hem gekocht. Deze 'kop van een vrouw' is vermoedelijk een voorstudie van de Aardappeleters, waarover Vincent op 6 april 1885 het volgende schreef aan zijn broer Theo:

Enfin - ik heb plan deze week te beginnen aan dat geval van die boeren rond een schotel aardappels s'avonds, of - misschien zal ik er daglicht van maken, of beiden, of - "geen van beiden" - zult ge zeggen. - Maar 't zij 't gelukke 't zij 't mislukke, ik ga aan de studies van de verschillende figuren beginnen.

uit: De kunst van het woord. Zijn mooiste brieven, bezorgd door Leo Jansen, Hans Luijten en Nienke Bakker. Uitgeverij Carrera, 2014, Amsterdam.